„Gliwickie Metamorfozy"  – Stowarzyszenie na Rzecz Dziedzictwa Kulturowego Gliwic

 

AKWIZGRAN

i nie tylko

 

 

   www.gliwiczanie.pl

 

 

 
   Tym razem nie wybrałam się na wyjazdową majówkę, ale pojechałam na służbową delegację do Akwizgranu, czyli Aachen. Kolega namówił mnie na wyjazd samochodem, co okazało się średnim pomysłem....
 
 
Nie da się ukryć, że siedem (!) godzin w zepsutym aucie na poboczu niemieckiej autostrady, 700 km od domu i 350 od celu nie było moim ulubionym sposobem spędzania czasu..... Dogadanie się z ubezpieczycielem, pomimo wykupionego najbogatszego pakietu assistance wymagało świętej cierpliwości i nerwów ze stali.... W środku nocy wylądowaliśmy w nieznanym mi miasteczku, w całodobowym Burger Kingu pełnym Turków, w oczekiwaniu na przewóz do następnego miejsca postoju....
Generalnie w docelowym Aachen znaleźliśmy się z 17-to godzinnym opóźnieniem....
 
Po półtoragodzinnym śnie, wykończeni, trafiliśmy na nasze służbowe spotkanie, gdzie na szczęście wszystko poszło po naszej myśli :).
Następny dzień miałam na zwiedzanie Aachen, a kolega pojechał pilnować naprawy auta.
 
Akwizgran - Zbudowany za czasów rzymskich (I wiek n.e.) pod nazwą Aquae Grani lub Aquisgranum (od Granusa, celtyckiego bożka uzdrowień) jako miejscowość uzdrowiskowa z ciepłymi źródłami siarkowymi (do 74 °C). Pepin Mały cenił lecznicze właściwości term Granusa w Aachen, tam też na miejscu rzymskiej świątyni zbudował kaplicę, a także rezydencję (palatium). Właśnie od niego pochodzi pierwsza wzmianka o Akwizgranie w roku 765. Syn i następca Pepina, Karol Wielki, władca imperium Karolingów, wybrał Akwizgran za swoją siedzibę. W roku 790 w Aachen powstał pałac karoliński, oparty na wzorach klasycznych, ze słynną, zachowaną do dziś oktagonalną kaplicą (w ramach katedry). Budową kaplicy zajął się mistrz Odo z Metzu. W kaplicy Karol Wielki zgromadził wiele cennych chrześcijańskich relikwii.
W roku 962 Otton I koronował się w katedrze akwizgrańskiej, od tego czasu aż do roku 1531 koronowało się tam 31 królów niemieckich.
W XVI wieku, w wyniku wojen religijnych, miasto zaczęło podupadać – miejsce koronacji królów przeniesiono do Frankfurtu nad Menem; do dalszego pogłębienia kryzysu przyczynił się pożar 2 maja 1656; wówczas prawie całe miasto spłonęło.
 
Katedra w Akwizgranie (niem. Aachener Münster lub Kaiserdom) – kościół katedralny pod wezwaniem św. Marii w Akwizgranie w zachodnich Niemczech. Katedra składa się z trzech części, z których najstarszą jest dawna kaplica pałacowa Karola Wielkiego (Pfalzkapelle) – jeden z nielicznych zabytków sztuki karolińskiej zachowanych do naszych czasów. Następnie, w dobie wczesnego romanizmu rozbudowano westwerk, natomiast w XIV w. gotyckie prezbiterium ukończone w następnym stuleciu, które jest miejscem spoczynku Karola Wielkiego. Prezbiterium pełni funkcję wielkiego sanktuarium mieszczącego cztery najwyższej wagi relikwie Marii, Jezusa oraz Jana Chrzciciela, które pochowane są w późnoromańskim relikwiarzu Marii. Świątynia była jednym z najważniejszych ośrodków pielgrzymkowych w Europie, dawną tradycja wystawienia co siedem lat relikwii jest kontynuowana do dnia dzisiejszego.
Katedra w Akwizgranie w której pochowani są Karol Wielki i Otton III została wpisana na listę światowego dziedzictwa kulturalnego i przyrodniczego UNESCO.
Niestety trafiłam na remont elewacji, więc duża część katedry ukryta była pod rusztowaniami.
 

     
     

Powyżej widoczny jest relikwiarz Najświętszej Marii Panny wykonany około 1215-20 dla umieszczonych w 1239 roku najwyższej rangi czterech relikwii (Wielkie Relikwie Akwizgrańskie) które uczyniły Akwizgran jednym z największych ośrodków pielgrzymkowych w zachodniej Europie.
Są to:
- suknia Najświętszej Marii Panny;
- pieluszki Dzieciątka Jezus;
- perizonium (opaska biodrowa)którym owinięto biodra ukrzyżowanego Jezusa;
- chusta którą owinięto ściętą głowę Jana Chrzciciela.

 
 
     
     
     
  A na powyższym zdjęciu widać złotą ambonę -

Ambona została zbudowana w latach 1002-1014 na życzenie Henryka II, co poświadcza inskrypcja na dolnej bordiurze, której treść brzmi następująco: „Dążąc do wiecznej chwały, ofiaruje Tobie, Najświętsza Dziewico, pobożny król Henryk, wraz z kosztownościami, to dzieło świętej ambony, błyszczące złotem i drogimi kamieniami, abyś mu swą modlitwą wyprosiła najwyższą łaskę”. Ambona należy do najważniejszych dzieł z czasów ottońskich. Po dzień dzisiejszy jest wykorzystywana w wyjątkowe święta do użytku liturgicznego.

 
     
     
     
   
     
  Do najcenniejszych dzieł związanych z zachodnią częścią świątyni należą odlane w miejscowej odlewni około roku 800 brązowe drzwi, zwanymi także Wilczymi Wrotami. Jest to pierwsze od upadku imperium rzymskiego dzieło tego typu. Zgodnie z tendencjami renesansu karolińskiego forma i dekoracja drzwi nawiązuje do form antycznych. Połacie podwoi zostało podzielone na cztery kwatery o gładkiej powierzchni obramionej bordiurą ze zwielokrotnionym motywem stylizowanego liścia palmetowego i kimationu jońskiego. Dwie koliste, wypukłe antaby mają formę stylizowanej głowy lwa. Ciężar drzwi wynosi ponad cztery tony.
  
     
   
  Katedra istotnie robi wrażenie, wstęp wolny a prawo do fotografowania kosztuje całe jedno euro :).   
     
  Jeszcze warto zajrzeć do skarbca katedralnego. Tu już wstęp płatny, ale zdjęcia można robić.   
     
     
     
     
  Skarbiec Katedralny zawiera najbardziej znane w Europie skarby kościelne - unikatową kolekcję drogocennych dzieł sztuki ukazujących historię Katedry: sztukę sakralną z czasów Karolingów, Ottona, gotyku i późniejszą.  
     
  Najpierw sala relikwiarzy:   
   Popiersie Karola Wielkiego - wykonane prawdopodobnie w Aachen około 1349 roku. popiersie nie jest wiernym odtworzeniem wyglądu Karola Wielkiego, lecz przedstawia wyidealizowane wyobrażenie króla. Wewnątrz popiersia przechowywana jest, ułożona anatomicznie czaszka Karola Wielkiego.  Jako że Karol Wielki był kanonizowany przez antypapieża Paschialisa w dniu 8 stycznia 1166, jego szczątki są relikwiami.  
     

 

 

 
     
     
     
  Trójwieżowy relikwiarz Karola - zbudowany w stylu gotyckim zawierający kość udową króla widoczną za trzema kryształowymi szybkami. Relikwiarz opiera się na ośmiu kolumnach, a powyżej pojemnika z kością widoczne są trzy postaci - Karol trzymający model swojej katedry, św. Maria z Dzieciątkiem i św. Katarzyna - osobista patronka Karola IV - fundatora tego relikwiarza.  
     
     
     
  Za kryształową szybką  widoczna jest kość prawego przedramienia Karola Wielkiego - dlatego relikwiarz ma kształt ręki. Kość zawinięta jest w dokument potwierdzający, iż została ona przeniesiona z grobowca Karola do relikwiarza 12 października 1481 roku. Relikwiarz ufundowany przez króla francuskiego Ludwika Xi, a wykonany ze srebra przez złotników w Lyonie.  
     
  Opuściłam tę sale z tzw. mieszanymi uczuciami - wyroby piękne, zdobne, oryginalne, ale pomysł dziabania trupów na kawałki i pokazywania gawiedzi wzbudza moją głęboką niechęć.....   
     
     
     
  Krzyż króla Lothara - najcenniejszy eksponat średniowiecznej sztuki jubilerskiej, krzyż pochodzi z końca X wieku, a jego podstawa z XIV w. Nadal używany - niesiony na czele procesji. Główna część krzyża wykonana jest z drewna dębowego, pokrytego blachami ze złota i srebra, bogato zdobiony kamieniami szlachetnymi i perłami. Prawdopodobnym fundatorem krzyża był Otto III (993-1002). A czemu krzyż nosi nazwę Lothara? - Otóż w dolnej części krzyża znajduje się duży kryształ z wyrzeźbioną głową męską i inskrypcją po łacinie głoszącą: "Chryste pomóż królowi Lotharowi" - co sugeruje że na wizerunku jest król Lothar (855-869).   
     
     
     
  Ołtarz Męki Pańskiej - tryptyk namalowany przez nieznanego autora z Kolonii około lat 1515-1520. Pierwotnie wykonany dla kościoła Karmelitów w Kolonii, przeniesiony do Aachen w 1872 r. Ołtarz przedstawia dziewięć epizodów Męki Pańskiej - od lewej do prawej. Najważniejsza, środkowa część tryptyku jest wizualnie podzielona na pół krzyżem z wiszącym Chrystusem. Lewa strona jest stroną "dobrą" - z krzyżem z wiszącym dobrym złoczyńcą, którego dusza jest zabierana przez anioły. Również po tej stronie widać donatora - klęczącego przeora Karmelitów ubranego w czarno-biały habit. Prawa strona to strona zła - z wiszącym na krzyżu złym złodziejem, którego duszę zabierają demony. Ponadto widać siedzącego na koniu łysego mężczyznę, na którego szacie przedstawione są  diabelskie twarze. Malarz miał niezłą wiedzą o rzeczywistości - na malowidle można znaleźć bardzo ciekawe postaci - np. na lewych "odrzwiach" widoczne jest dziecko z ewidentnym zespołem Downa, na panelu centralnym widać osobę noszącą maskę na ustach - takie maski byli zobowiązani nosić chorzy na syfilis.  
     
     
     
  W podpisie tego artefaktu jest napisane "clasp" - zamknięcie, zapięcie, obejma. Nie wiem do czego to służyło, ale pierwotnie był to talerz wykonany ze srebra i emalii ok 1180 roku.  W 1870 przerobiono go dodając cztery części z Ewangelistami.  
     
     
     
  Zwieńczenie laski Kantora (szefa chóru) - sześciokątna głowica ozdobiona postaciami m.in. Karola Wielkiego i Marii pochodzi z ok. 1420 roku, zwieńczenie - orzeł wykonany został ok. 1470 roku.  
     
     
     
     
     
  Monstrancje - pochodzące z ok. 1520 roku, podarowane kościołowi przez Karola V z okazji jego koronacji. Kielich mszalny, srebrny, pozłacany, wytworzony przez jednego z najlepszych złotników z Aachen - Hansa Reutlingena na początku XV wieku, podarowany kościołowi przez jednego z kanoników.  
     
     
     
  Złota księga -  okładka na Karoliński śpiewnik kościelny, wykonana ok 1020 roku. Jest częścią darów przekazanych przez cesarza Henryka II. Wykonana, ze złota, kości słoniowej i kamieni jubilerskich.  
     
     
     
  Korona Małgorzaty księżnej Yorku, wykonana z pozłacanego srebra ok 1461 roku. Małgorzata nosiła ją w czasie swego ślubu z Karolem Łysym w 1468 roku. Małgorzata sprezentowała tę koronę kościołowi podczas swej wizyty w Aachen w 1475 roku.   
     
     
     
     
  Jedna sala jest przeznaczona na kapy, między innymi jest tam Kapa Leonis - noszona przez papieża Leona III. Ciężkie, haftowane czystym złotem na bazie grubego materiału z lnu, z naszytymi ornamentami jedwabnymi.   
     
     
     
  Madonna z ofiarodawcą - wykonana z częściowo złoconego srebra. Prawdopodobnie pochodzi z obszaru Dolnego Renu. Na podstawie szczególnych cech rzeźby datowana na XIV wiek.   
     
     
     
  Madonna na tronie - drewniana rzeźba pochodząca z XIV wieku.   
     
     
     
  Relikwiarz Feliksa - drewno pokryte złotem, z perłami, emalią i kamieniami - wykonana ok XI wieku, wg opisu zawierała relikwie świętego Feliksa i innych świętych.  
  Nie dam rady opisać tu wszystkich skarbów przechowywanych w katedralnym skarbcu w Aachen - serdecznie polecam wizytę, bo jest na co popatrzeć :)   
     
     
     
     
   
     
 

DALEJ